Η Πολιτική Οικολογία έχει γεννηθεί και ταυτιστεί με τα κινήματα, γι’ αυτό η σύνδεση των πολιτικών δυνάμεων που την εκπροσωπούν με τα κινήματα είναι οργανική. Η Πολιτική Οικολογία είναι αδιανόητη εκτός των κινημάτων για το περιβάλλον, τα δικαιώματα, τον άνθρωπο.
Αρχικά να διευκρινίσουμε, ότι τα κινήματα είναι υπερκομματικές πρωτοβουλίες πολιτών, συνιστούν ομάδες πίεσης για την προστασία κοινών αγαθών και στοχεύουν στην προώθηση κοινωνικών αιτημάτων. Διαφοροποιούνται από τις ΜΚΟ, τα πολιτικά κόμματα, τα συνδικάτα και άλλες ομάδες πίεσης, αν και μπορούν να έχουν ομοιότητες μαζί τους.
Στηρίζονται στην αυτοοργάνωση και τον εθελοντισμό, αποφεύγουν το πατρονάρισμα από τα θεσμικά κόμματα ή πρόσωπα, διεκδικώντας την αυτονομία τους, δεδομένου ότι το ακροατήριο και τα μέλη τους μπορεί να προέρχονται από διαφορετικές παρατάξεις και κοινωνικά στρώματα. Συνήθως εκφράζουν διαμαρτυρία, αλλά μπορεί να επεξεργάζονται και να καταθέτουν λύσεις, όπως κάνουν τα κόμματα και τα συνδικάτα. Είναι δείγμα υγιούς κοινωνίας και συνειδητοποιημένων πολιτών. Προάγουν τη δημοκρατία και τη συμμετοχή των πολιτών.
Ωστόσο, συμβαίνει κινήματα να ακολουθούν δογματικές θέσεις σε βάρος άλλων κινημάτων ή δικαιωμάτων ή να αντιστρατεύονται αξίες που υπερασπίζονται σε διακηρυκτικό επίπεδο, διαδίδοντας ενίοτε θεωρίες συνωμοσίας, χαρακτηριστικό παράδειγμα η σχέση ανάμεσα στις δασικές πυρκαγιές και τις ανεμογεννήτριες. Επίσης, συνήθως τηρούν μονομερή στάση αντίδρασης ή διεκδίκησης χωρίς αντιπροτάσεις. Γι΄ αυτό χρειάζεται ο διάλογος με τα κινήματα πρέπει να γίνεται βάση επιχειρημάτων και διαβούλευσης αναζητώντας λύσεις από κοινού.
Στην Ελλάδα ιδιαίτερα τα τελευταία χρόνια έχουν αναπτυχθεί (το ίδρυμα Πουλαντζάς κατέγραψε για το 2022 1678 κινητοποιήσεις, https://poulantzas.gr/yliko/meleti-koinonika-kinimata-stin-ellada-tou-2022/) κυρίως θεματικά κινήματα λόγω των αλλεπάλληλων κρίσεων και των αυξανόμενων περιβαλλοντικών και κοινωνικών προβλημάτων που αφορούν: περιβάλλον, ρύπανση, κερδοσκοπία, φτώχεια, ανισότητες, ελλιπή και ακριβή στέγη, πλειστηριασμοί, ρατσισμό και αυταρχισμό, κακοποίηση δέντρων και ελεύθερων χώρων, ιδιωτικοποιήσεις κοινών αγαθών, υποβάθμιση ποιότητας ζωής στις πόλεις, αύξηση ΙΧ, κακοποίηση ζώων, παρεμβάσεις στη φύση με καταστροφικό τρόπο, με εγκιβωτισμό και τσιμεντοποίηση ρεμάτων, δασικές πυρκαγιές, καταστροφή βιοτόπων, ανοικοδόμηση νησιών, επενδύσεις σε ευαίσθητα οικοσυστήματα, δασικές πυρκαγιές (ANTINERO, κοπές δέντρων).
Η νομοθεσία γίνεται όλο και πιο εχθρική στο περιβάλλον και την κοινωνία μέσα από νεοφιλελεύθερες πολιτικές, αυταρχική διακυβέρνηση και ένα μη βιώσιμο μοντέλο ανάπτυξης, περιορίζονται οι έλεγχοι, εκλείπουν διαχειριστικά σχέδια και όρια, καταργούνται ή συγχωνεύονται και γραφειοκρατικοποιούνται οι ΦΔ (βλ. Κάρλα, Δαδιά).
Τα κινήματα έχουν πετύχει πολλές νίκες με τους αγώνες τους, όπως η προστασία των ελεύθερων παραλιών, των μικρών νησίδων από τα αιολικά, το ρέμα Ραφήνας κλπ. Ενδεικτικό αυτών των αποτελεσμάτων οι, έστω, αποσπασματικές και μάλλον επικοινωνιακές λήψεις ή πρόθεση λήψης κάποιων μέτρων από την κυβέρνηση (βλ. πρόσφατες ανακοινώσεις του ΠΘ στη ΔΕΘ για περιορισμό του airbnb).
Ως οικολογικό πράσινο κόμμα που θέλει να είναι πολυθεματικό και ανοιχτό στην κοινωνία, μας ενδιαφέρει η συνεργασία και ο διάλογος με τα κινήματα, όχι για να τα οικειοποιηθούμε για εκλογικά οφέλη, κάτι που ακόμα κι αν μας χρειάζεται δεν μπορεί να είναι αυτοσκοπός, αλλά για να αποκτήσουμε διαύλους επικοινωνίας με την κοινωνία, να προωθήσουμε τα αιτήματά τους στο βαθμό που εναρμονίζονται με τις θέσεις μας, να βελτιώσουμε και ανανεώσουμε τις θέσεις μας και το πρόγραμμά μας σύμφωνα με τις νέες ανάγκες.
Παραδοσιακά, τα κινήματα εκφράζονταν κυρίως από τα αριστερά κόμματα, και εδώ έχουμε να αντιμετωπίσουμε ένα διαμορφωμένο τοπίο, στο οποίο αν θέλουμε να διεκδικήσουμε μία θέση πολιτικού εκφραστή, θα πρέπει να οικοδομήσουμε κανάλια επικοινωνίας και εξωστρέφειας μαζί τους. Ο ρόλος δικών μας πρωτοβουλιών, συμμετοχής από μεριάς μας και προβολής κρίσιμων θεμάτων μέσα από τα social media και τους κοινωνικούς χώρους δράσης είναι γιαυτό το σκοπό κομβικός.
Τα κινήματα μπορούμε να τα χωρίσουμε σε δυο μεγάλες κατηγορίες: τα περιβαλλοντικά και τα κοινωνικά.
Τα πιο δυναμικά κινήματα αυτή τη στιγμή στην Ελλάδα είναι ενδεικτικά τα ακόλουθα (αναφέρω μεταξύ άλλων και μέλη των ΠΟ που έχουν επαφή, γνώση ή και συμμετέχουν στα συγκεκριμένα κινήματα, προφανώς χρειάζεται συμπλήρωση):
- Υποβάθμιση αστικού πρασίνου, Save the trees, κοπή δέντρων και βαθύ κλάδεμα, από εργολάβους, ΔΕΔΔΗΕ, Δήμους, αίτημα για προστασία των δέντρων, δενδροφυτεύσεις, πάρκα, βιώσιμες πόλεις, μείωση της θερμοκρασίας και κατανάλωσης ρεύματος
- Ρέματα, εγκιβωτισμός, αυθαίρετη δόμηση, μηχανικά μέσα, ευθυγραμμισμός, (Ραφήνας), φαραωνικά φράγματα (Ασωπός)
- Κίνημα κατά των εξορύξεων για Ήπειρο, Κρήτη, Ιόνια
- Το κίνημα της πετσέτας για ελεύθερες παραλίες
- Ποδηλάτες, δίκτυο ποδηλατοδρόμων, δωρεάν διάθεση από Δήμους, επιτήρηση για κλοπές
- Δικαιώματα πεζών, φανάρια χρονορύθμιση υπέρ πεζών, πεζοδρομήσεις, πεζοδρόμια, μείωση ΙΧ
- Κινήματα για τα αιολικά (ΒΑΠΕ), ίσως το πιο ισχυρό αυτή τη στιγμή, όπως τα απάτητα βουνά, Άγραφα, νησίδες, προστασία των ευαίσθητων οικοσυστημάτων, βουνοκορφές, Natura
- Για τα νησιά, προστασία από τον υπερτουρισμό, υπερκορεσμός στη δόμηση
- Τραμ: βιώσιμη κινητικότητα στις πόλεις, τραμ Θεσσαλονίκης, μέσα σταθερής τροχιάς, επιφανειακά πιο ελαφριά μέσα, για Αθήνα επέκταση τραμ προς Ομόνοια-Πατησίων-Αλεξάνδρας
- Ζωόφιλοι, προστασία αδέσποτων, ιπποειδών, από κακομεταχείριση, βασανισμό, βιγκανισμός, μείωση κατανάλωσης κρέατος, βιομηχανική κτηνοτροφία
- Κίνημα για τη στέγη, ‘δικαίωμα στη στέγη’, λόγω αύξησης ενοικίων, έλλειψης σπιτιών, γιγάντωση του real estate, τουριστικοποίησης και gentrification με αλλαγή φυσιογνωμίας ολόκληρων γειτονιών. Εγείρουν αιτήματα για περιορισμό του airbnb, κατάργηση της golden visa, δικαιώματα ενοικιαστών, πλειστηριασμοί, πολιτική για κοινωνική κατοικία.
- Κίνημα για τα ποτάμια (αποκάλυψη και προστασία ποταμών και ρεμάτων) και αποκατάσταση λιμνών (Κάρλα)
- Κινήματα για τα δικαιώματα φύλου, τον φεμινισμό / οικοφεμινισμό, τα δικαιώματα ΛΟΑΤΚΙ+, metoo, γυναικοκτονίες, woke culture.
- Αντιρατσιστικό κίνημα, προσφυγική κρίση, κυβερνητικές πολιτικές, απάνθρωπες συνθήκες στα κέντρα φιλοξενίας, push back, δικαιώματα μεταναστών για κοινωνική ένταξη.
Το κόμμα μας θα πρέπει να αναζωογονήσει τους δεσμούς με τα κινήματα και να εντάξει δομικά την επικοινωνία και συνεργασία με τους φορείς της κοινωνίας πολιτών. Για παράδειγμα οι θεματικές ομάδες μπορούν να προσκαλούν εκπροσώπους κινημάτων, όταν έχουν να συζητήσουν για κάποιο συγκεκριμένο θέμα του ειδικού τους αντικειμένου. Αυτό θα βοηθήσει τον εμπλουτισμό, την διαβούλευση και την επικαιροποίηση των πολιτικών μας θέσεων αλλά και την προώθηση των αιτημάτων μέσα από τα δικά μας κανάλια επικοινωνίας.
