Ένας απολογισμός από την παράλληλη συνεδρία της Συνδιάσκεψης των Πράσινων (13.12.2020)
Ο φόβος, που συνοδεύει τον κορωνοϊό και διακατέχει την πλειοψηφία του πληθυσμού παγκόσμια, είναι έδαφος άγονο για μια δημοκρατική κοινωνία. Ο φόβος είναι έδαφος το οποίο ευνοεί τον ρατσισμό, την ξενοφοβία, τον εθνικισμό και τελικά μπορεί να τροφοδοτεί στάσεις και συμπεριφορές αντιδημοκρατικές. «Το να είσαι δημοκράτης σημαίνει προπαντός να μη φοβάσαι», διότι αλλιώς βάζουμε μπροστά το εγώ και όχι το εμείς. Αυτό το κλίμα του φόβου ήρθε ταυτόχρονα να διαπλακεί και να βοηθήσει το 5% του παγκόσμιου πληθυσμού που προσπαθεί να διασφαλίσει τα προνόμια και τις επιλογές του.
Η υποβάθμιση της Δημοκρατίας και των δικαιωμάτων των πολιτών είναι ορατή και στη χώρα μας. Σύμφωνα με το Ινστιτούτο V-Dem του Πανεπιστημίου του Γκέτεμποργκ, η Δημοκρατία της Ελλάδας κατά τη διάρκεια της πανδημίας βρίσκεται στο ίδιο επίπεδο με το Κονγκό και πίσω από χώρες όπως το Ιράν, το Μπαγκλαντές και το Πακιστάν, αποτελώντας την τρίτη πιο αυταρχική χώρα της Ευρώπης, μετά τη Βοσνία-Ερζεγοβίνη και τη Σερβία. Η Ελλάδα αποτελεί ουραγό στον σεβασμό των δημοκρατικών αρχών και βρίσκεται σε μια από τις χειρότερες θέσεις της Ευρώπης όσον αφορά τις δημοκρατικές παραβιάσεις (democratic violations) τη συγκεκριμένη χρονική περίοδο. Διεθνώς, κατατάσσεται στην κατηγορία των κρατών όπου καταγράφηκαν «μείζονες δημοκρατικές παραβιάσεις» από τον Μάρτιο έως τον Δεκέμβριο του 2020, με επίκληση την προστασία από τον ιό, μαζί με χώρες όπως η Τουρκία, την ώρα που η Ουγγαρία εμφανίζεται να βρίσκεται σε καλύτερη θέση. Σύμφωνα με το Ινστιτούτο, η θέση της Ελλάδας οφείλεται κυρίως σε σημαντικούς περιορισμούς της ελευθερίας του Τύπου, σε καταχρηστικές συμπεριφορές των αρχών ασφαλείας αλλά και στις δρακόντειες απαγορεύσεις κυκλοφορίας «λόγω κορωνοϊού».
Βεβαίως, πάντα είχαμε δημοκρατικό έλλειμμα στην Ελλάδα. Σημειώνουμε ενδεικτικά ως αιτίες το ότι η ελληνική οικονομική ελίτ ήταν πάντα έξω από τη χώρα, την ανυπαρξία του Διαφωτισμού στην πνευματική ζωή της χώρας, τον υπερσυγκεντρωτισμό του κράτους και την αδύναμη κοινωνία των πολιτών, την ύπαρξη κέντρων αποφάσεων στα οποία έχουν εκχωρηθεί εξουσίες αλλά δεν είναι εκλεγμένα όργανα, όπως πχ η εκκλησία, την από κτίσεως του νεοελληνικού κράτους πελατειακότητα κλπ. Η Δημοκρατία στην Ελλάδα δεν ήταν ποιοτική, δεν ήταν ποτέ βίωμα του πληθυσμού και ακόμη χειρότερα, μόνο ένα μικρό ποσοστό του αντιδρά σε αυτή την κατάσταση, αφού λίγο-πολύ το θεωρούν φυσιολογικό και αυτονόητο. Το φαινόμενο περιγράφεται με τον όρο restricted democracy (περιορισμένη δημοκρατία) ή αλλιώς «ψαλιδισμένη» δημοκρατία, «κυνική» δημοκρατία, που είναι το μόνο μοντέλο το οποίο γνωρίζουν οι παραδοσιακές πολιτικές δυνάμεις και παραπέμπει στην προδικτατορική πολιτική εμπειρία -είναι η «μητρική τους γλώσσα»- και γι’ αυτό ξαναγυρίζουν εκεί.
Είναι φανερό ότι αισθανθήκαμε έντονα το δίλημμα: ελευθερίες ή υγεία; Όπως όλα τα διλήμματα, κάθε επιλογή είχε τα υπέρ και τα κατά της. Το ότι επιλέχτηκε η υγεία, δεν σημαίνει ότι δεν έχουμε απώλειες από τη μεριά της ελευθερίας. Ποτέ τα διλήμματα, από τη φύση τους, δεν μπορούσαν να λύσουν όλα τα προβλήματα. Για τον λόγο αυτό η κατάσταση ανελευθερίας που ζήσαμε είχε ως αποτελέσματα κατάχρηση εξουσίας, βεβιασμένες και καθόλου αθώες πολιτικές αποφάσεις, παραχώρηση πόρων σε οργανισμούς χωρίς τη δέουσα συζήτηση, «ελλειμματική» λειτουργία της Βουλής κλπ, κλπ. Με την άνευ όρων προτεραιότητα στην υγεία σώθηκαν μεν ζωές αλλά ταυτόχρονα εργαλειοποιήθηκε ο φόβος για να περάσουν αποφάσεις, που υπό κανονικές συνθήκες θα είχαν μεγάλο πολιτικό κόστος.
Το ότι το κυβερνόν κόμμα προέρχεται από τη σύντηξη διάφορων συνιστωσών της δεξιάς, τη λαϊκή δεξιά, τους νεοφιλελεύθερους και την άκρα δεξιά, όπου προσχώρησαν και συντηρητικά άτομα του πασοκικού χώρου, δημιουργεί διγλωσσίες• πχ ο Γεωργιάδης μιλάει για προσφυγική εισβολή ενώ οι πιο «μαλακοί» αποφεύγουν τέτοιους χαρακτηρισμούς ή ο Βορίδης μιλάει για την αναγκαστικότητα του ξύλου ενώ ένας «πολιτισμένος» νεοφιλελεύθερος δεν θα το έλεγε. Κατά δεύτερο λόγο συντηρεί ένα ολόκληρο υπόστρωμα φασιζόντων, φιλοχουντικών ή και απλώς χουντικών στοιχείων που «φιλοξενούνται» στη Νέα Δημοκρατία (θυμηθείτε πχ τον Μπαλτάκο -συνομιλητή του Κασιδιάρη, τον Φαήλο Κρανιδιώτη, τον ΓΓ Τουρισμού -Κωνσταντίνο Λούλη).
Τα πεπραγμένα της διακυβέρνησης υπό τον Κ. Μητσοτάκη τον τελευταίο ενάμιση χρόνο αφήνουν να διαφανεί μια εικόνα που χαρακτηρίζεται από την υποβάθμιση των δημοκρατικών θεσμών σε πολλαπλά επίπεδα. Τα αντιδημοκρατικά σημάδια μπορούν να ταξινομηθούν σε κατηγορίες:
Πρώτον, η προσπάθεια για έλεγχο των ΜΜΕ οδήγησε την ΕΡΤ απευθείας στην ευθύνη του πρωθυπουργού και παράλληλα με τις “λίστες Πέτσα”, για επιλεκτική χρηματοδότηση ΜΜΕ με στόχο τη “μονοφωνία” πολλών από αυτά κ.α., διατήρησε χαμηλά τη χώρα στη διεθνή κατάταξη σχετικά με την ελευθερία του Τύπου, που έκαναν οι «ρεπόρτερς χωρίς σύνορα». Η Ελλάδα το 2020 βρίσκεται στην ίδια χαμηλή θέση με το 2019, δηλ. την 65η από τις 180 αλλά με μια κάμψη στη βαθμολογία της. Λογοκρισία δημοσιογράφων της ΕΡΤ για τα επεισόδια με τα ΜΑΤ σε Χίο, Μυτιλήνη. Ο Θανάσης Καμπαγιάννης, δικηγόρος του Βασίλη Δημάκη, αναγκάστηκε να στείλει εξώδικο στην ΕΡΤ για να τους αναγκάσει να τον παρουσιάσουν για μερικά λεπτά και να εκθέσει την υπόθεση του πελάτη του ενώ τα social media «βούιζαν» επί μέρες για την άδικη μεταχείρισή του από το σωφρονιστικό σύστημα. Η δημοσιογράφος Δήμητρα Κρουστάλλη αποχωρεί από την εφημερίδα “Το Βήμα” και καταγγέλλει “ασφυκτική πίεση από το Μέγαρο Μαξίμου” μετά τη δημοσίευση του ρεπορτάζ για το “παράλληλο και ατελέσφορο σύστημα καταγραφής των κρουσμάτων κορονοϊού από ΗΔΙΚΑ και ΕΟΔΥ”. Όλο αυτό το κλίμα που ενδέχεται να χειροτερέψει με την αναγγελθείσα δεύτερη μεγάλη παροχή 18 εκατομμυρίων προς το ΜΜΕ, έρχεται να συναντήσει τη διαπλοκή στ χώρο αυτό κάνοντας τα πράγματα ακόμη ασφυκτικότερα.
Δεύτερον, στο όνομα του “επιτελικού κράτους” που θέλει να ελέγχει τα πάντα, διορίζονται κομματικές ή και κραυγαλέες περιπτώσεις σε ΔΣ ανεξάρτητων αρχών, οργανισμών, νοσοκομείων κλπ. Η περίπτωση του ακροδεξιών απόψεων Τσιάχρη σε δομή προσφύγων στον Πύργο, ή ο διορισμός νέου ΔΣ ακόμη και στο γνωστό για την (άμεμπτη από οικονομική, επιστημονική και οργανωτική άποψη) δουλειά του στον τομέα της απεξάρτησης ΚΕΘΕΑ (με ΠΝΠ -πρόκειται άραγε για θέμα ‘εξαιρετικά επείγουσας και απρόβλεπτης ανάγκης’, όπως αξιώνει το Σύνταγμα;) είναι χαρακτηριστικά παραδείγματα. Από την άλλη, καθαιρούνται προϊστάμενοι που δεν είναι «αρεστοί», όπως ο προϊστάμενος της Εφορείας Αρχαιοτήτων Πόλεως Θεσσαλονίκης Γιώργος Σκιαδαρέσης, επειδή διαφώνησε με τη λύση της απόσπασης των αρχαίων της Βενιζέλου, ή ακόμη και άλλα μέλη του ΚΑΣ για τον ίδιο λόγο κλπ, κλπ. Ένας άλλος τύπος ελέγχου επιχειρείται και με το νομοσχέδιο της Κεραμέως για τις κάμερες στα σχολεία. Τέλος, ο διευθυντής της εφημερίδας «Το Βήμα», Αντώνης Καρακούσης γράφει: «Έχουν γίνει εγκλήματα με τις τοποθετήσεις διοικητών στα νοσοκομεία. Άσχετοι άνθρωποι, γυμναστές, αλουμινάδες και άλλοι αστοιχείωτοι που δεν είχαν ξαναδεί στη ζωή τους μονάδες υγείας διαφεντεύουν νοσοκομεία και χειρίζονται την πανδημία. Κάντε κάτι τώρα. Πεθαίνουν άνθρωποι..»
Τρίτον, η αυθαιρεσία της αστυνομίας, που προβαίνει σε σκλήρυνση της συμπεριφοράς της, η οποία δεν περιορίζεται σε μεμονωμένα περιστατικά, όπως π.χ. της κακοποίησης του Βασίλη Μάγγου σε κινητοποίηση ενάντια στην καύση σκουπιδιών στον Βόλο, που οδηγήθηκε τελικά στον θάνατο, ή στην κράτηση για 4 μέρες του 14χρονου μαθητή μετά από το πανεκπαιδευτικό συλλαλητήριο, ούτε και στην “επίδειξη πυγμής” για την εκκένωση καταλήψεων, συχνά χωρίς εισαγγελέα (περίπτωση της αστυνομικής εισβολής στο σπίτι του σκηνοθέτη Ινδαρέ, στο Κουκάκι). Πρόκειται για κυβερνητική επιλογή που πλαισιώνεται από τις προσπάθειες περιορισμού του δικαιώματος της απεργίας και της διαμαρτυρίας, παράλληλα με τακτικές εκφοβισμού. Να μην μας διαφύγει της προσοχής ότι περιστατικά όπως η επιβολή προστίμων σε άστεγους διότι δεν είναι στο σπίτι τους (!) ή σε καρκινοπαθείς που γυρίζουν από το νοσοκομείο (!) εκπλήσσουν με την έλλειψη κριτικής σκέψης κάποιων οργάνων της τάξης, στοιχείο που -δεν πρέπει να μας διαφεύγει ότι- είναι ζωτικό συστατικό του ολοκληρωτισμού κάθε απόχρωσης. Αυτό είναι το στοιχείο που παράγει την τυφλή και καταστροφική υπακοή προς ανωτέρους και τους κάνει να μην μπορούν να ξεχωρίσουν το φυσιολογικό από τη γελοιότητα. Θυμηθείτε το πρόστιμο στην κυρία που πήγε να καταθέσει ένα λουλούδι στο Πολυτεχνείο. Όμως, η συμπεριφορά των αστυνομικών είναι ένας δείκτης που μετράει, έστω εμμέσως, την ποιότητα στη λειτουργία της Δημοκρατίας.
Τέταρτο, οι παρεμβάσεις της εκτελεστικής εξουσίας στη Δικαιοσύνη, όπως πχ στην υπόθεση Novartis. Χωρίς να ξεχνάμε τις ευθύνες όλων των προηγούμενων κυβερνήσεων για την πολιτική των φαρμάκων, την εργαλειοποίηση της υπόθεσης αυτής από τον ΣΥΡΙΖΑ και τις κατηγορίες για πολιτικά πρόσωπα χωρίς επαρκή τεκμηρίωση, φαίνεται και η προσπάθεια για «κουκούλωμα»: κάποιος «κυβερνητικός αξιωματούχος» ήταν ο εντελώς αρμόδιος για την έγκριση των τιμών των φαρμάκων και υπέγραψε. Εδώ οφείλουμε να κατατάξουμε και τις δημόσιες απειλές του αντιπρόεδρου της κυβέρνησης ενάντια στην εισαγγελέα Τουλουπάκη. Εδώ εμπίπτει και η περίπτωση της υπουργού Πολιτισμού Μενδώνη, που κάνει επίσκεψη στο ΣτΕ εν όψει της εκδίκασης της προσφυγής κατά της απόσπασης των αρχαιοτήτων στον σταθμό μετρό Βενιζέλου της Θεσσαλονίκης. Μαζί με όλα τα προηγούμενα, οφείλουμε να συνεκτιμήσουμε και το ότι όχι απλώς αργεί, αλλά ότι στην κυριολεξία κάποιες κρίσιμες φορές δεν λειτουργεί καν η Δικαιοσύνη.
Πέμπτο, στον τομέα της Τοπικής Αυτοδιοίκησης, η επίθεση ξεκίνησε αμέσως μετά τις εκλογές, εισάγοντας αλλαγές που παραμέριζαν τα δημοτικά και περιφερειακά συμβούλια και καθιστούσαν πιο Δημαρχοκεντρικό ή Περιφερειαρχοκεντρικό το σύστημα της διοίκησης στον ν. 4623/19. Συνεχίστηκε με τον ν. 4674/20, ο οποίος έδωσε τη δυνατότητα μετατροπής των Αναπτυξιακών Εταιρειών σε Αναπτυξιακούς Ο.Τ.Α., δηλαδή παράλληλων δομών που δεν θα διοικούνται από αιρετούς και θα υποκαταστήσουν βασικές λειτουργίες των Δήμων και των Περιφερειών. Στον πρόσφατο “νόμο-σκούπα” για την ιθαγένεια εντάχθηκαν ρυθμίσεις με τις οποίες δίνονται υπερεξουσίες στην Οικονομική Επιτροπή των ΟΤΑ, υποβιβάζοντας τη λειτουργία υπηρεσιών όπως η οικονομική και η τεχνική υπηρεσία και αποστεώνοντας πλήρως την πολιτική και ελεγκτική λειτουργία των Δημοτικών και Περιφερειακών Συμβουλίων. Με ένα μπαράζ νομοθετικών ρυθμίσεων, µε αφορμή τον κορονοϊό, ένα μεγάλο μέρος των αρμοδιοτήτων και των αποφάσεων που παίρνονταν απ’ τα Δημοτικά Συμβούλια έχει μεταφερθεί στην Οικονομική Επιτροπή, που διαχειρίζεται εκατομμύρια χωρίς επαρκή οικονομικό και δημοκρατικό έλεγχο.
Έκτο, η «ελλειμματική» λειτουργία της Βουλής, όπου ψηφίστηκαν δύο απαράδεκτα νομοσχέδια (το «περιβαλλοντικό» και το «εκπαιδευτικό») για την ουσία των οποίων διαφωνούν ΟΛΟΙ οι σχετικοί φορείς, οργανώσεις. Στον τομέα της προστασίας του περιβάλλοντος περιορίστηκε η δυνατότητα διαβούλευσης για “αναπτυξιακά” έργα εντός προστατευόμενων περιοχών, ενώ με την κατάργηση των Φορέων Διαχείρισης, σύμφωνα με τις προβλέψεις του αντι-περιβαλλοντικού νόμου Χατζηδάκη, καταργήθηκε και η συμμετοχή τοπικών φορέων στις διαδικασίες περιβαλλοντικής διαχείρισης αυτών των περιοχών. Άλλο παράδειγμα αποτελεί και η πρωτοβουλία της Υπουργού Παιδείας και της κυβέρνησης συνολικά να νομοθετήσει κατά κυριολεξία νύχτα με τροπολογία της τελευταίας στιγμής την υποχρέωση των επαγγελματικών φορέων να εγγράψουν μέσα σε ένα μήνα από την υποβολή της αίτησης τους αποφοίτους κολεγίων που έχουν αναγνωρισμένα επαγγελματικά προσόντα. Το Οικονομικό Επιμελητήριο και το Γεωτεχνικό Επιμελητήριο διαμαρτύρονται και το ΤΕΕ δηλώνει ότι θα προσφύγει ενώπιον των αρμόδιων διοικητικών και δικαστικών αρχών, ώστε να ακυρωθεί η προωθούμενη ρύθμιση ως αντισυνταγματική (άρθρο 16). Τέλος, να σημειωθεί η πρωτοφανής στα χρονικά της Βουλής ποινικοποίηση της κοινοβουλευτικής κριτικής (περίπτωση της βουλευτίνας του ΜΕΡΑ 25 Αγγελικής Αδαμοπούλου), που επικυρώθηκε με τις ψήφους των βουλευτών του κυβερνώντος κόμματος, αίροντας την ασυλία της
Έβδομο, υπάρχει ένας αυταρχικός πατερναλισμός στην απαγορευτική συμπεριφορά του Χρυσοχοϊδη (17 Νοέμβρη -επέτειος Πολυτεχνείου και 8 Δεκεμβρίου -επέτειος της δολοφονίας του Αλέξανδρου Γρηγορόπουλου), που αμφισβητεί τη δυνατότητά μας να προφυλαχθούμε μόνοι μας και προτιμά να απαγορεύσει τις συγκεντρώσεις. Θα σκεφτόμαστε ότι η κυβέρνηση τις θεωρεί παρακινδυνευμένες λόγω συνωστισμού, αν δεν είχαμε δύο μέτρα και δύο σταθμά, αφού επιτράπηκε μεταδοτικός συνωστισμός για τον εορτασμό του Αγίου Δημητρίου στη Θεσσαλονίκη. Σαν να είμαστε σε αυταρχικό σχολείο, όπου δεν μας εμπιστεύονται, αντιμετωπίζοντάς μας όχι ως υπεύθυνους πολίτες, αλλά εκ προοιμίου άτακτους ανήλικους που χρήζουν κηδεμόνος. Με τη συμπεριφορά αυτή διαφωνούν συνταγματολόγοι, η Διεθνής Αμνηστία, η Ελληνική Ένωση για τα δικαιώματα το ανθρώπου, ο πρόεδρος των δικαστών και εισαγγελέων κ.α.
Όγδοο, υπάρχει και η ταξική διάσταση της επιβολής των νόμων και εφαρμογής των κανονισμών. Οι πολιτικά ή/και οικονομικά ισχυροί παρακάμπτουν τις διαδικασίες ενώ στους αδύναμους εξαντλείται όλη η αυστηρότητα. Για παράδειγμα, οι απίστευτες καταστάσεις στη δίκη του Noor 1, όπου έχουν παραιτηθεί εισαγγελείς διότι φοβούνται για τη ζωή τους (!) όπως επίσης τα δύο μέτρα και δύο σταθμά: την ίδια στιγμή που με την παρουσία ΜΑΤ κόβεται το ρεύμα από άπορες οικογένειες στην Αγία Βαρβάρα, νομοθετείται εύσχημα η παραγραφή των οφειλών στην εφορία τουλάχιστον 5000 ατόμων που χρωστούσαν άνω των 150.000 έκαστος/η. Να προσθέσουμε και την ακύρωση των εμβολιασμών του νοσηλευτικού προσωπικού στο νοσοκομείο «Σωτηρία», ώστε να εμβολιαστούν πολλές δεκάδες κυβερνητικά στελέχη τα οποία δεν ανήκουν σε ευάλωτες ομάδες και δεν είναι υπερήλικες
Δεν πρέπει να ξεχνιέται η ρήση του Μακιαβέλλι: η εξουσία διαφθείρει και η απόλυτη εξουσία διαφθείρει απόλυτα. Προφανώς συμβαίνουν και ένα σωρό άλλα πράγματα όσο ασκείται η εξουσία αλλά το στοιχείο της διαφθοράς είναι συνήθως ο παντοτινός συνοδός της, ειδικά αν μακροημερεύει και μάλιστα κάτω από «ειδικές» συνθήκες, όπως οι σημερινές.
Τα πράγματα γίνονται χειρότερα στον βαθμό που δεν υπάρχει αξιόπιστη και δημιουργική αντιπολίτευση. Ο ΣΥΡΙΖΑ αδυνατεί να προβάλλει ζητήματα που θα αναδείκνυαν τη συντηρητικότητα ή την αναποτελεσματικότητα της κυβέρνησης και δεν μπορεί να επωφεληθεί από την απώλεια της δημοτικότητάς της, δεν πείθει.
Αυτός ο δημοκρατικός κατήφορος πρέπει να σταματήσει, γιατί στρέφεται κατά των δικαιωμάτων των πολιτών, δυσφημεί τις αξίες της δημοκρατίας, της προστασίας των ανθρώπινων δικαιωμάτων και της ελευθερίας και ανοίγει τον δρόμο σε αυταρχικές πολιτικές, στην αυριανή υποκατάσταση ακόμη και της σημερινής αναιμικής δημοκρατίας από καθεστώτα τύπου Όρμπαν ή Ερντογάν.
Ως Πράσινοι, αναλογιζόμαστε και τη δική μας ευθύνη και θα προσπαθήσουμε να καλύψουμε μέσα στη νέα χρονιά ένα τουλάχιστον μέρος από το σημερινό έλλειμμα αντιπολίτευσης και δημοκρατίας.
