Η αποχή, περίπου στο 60% σε συνδυασμό με τη μείωση της δύναμης της ΝΔ και της μείωσης ή στασιμότητας των κυρίαρχων κομμάτων με εξαίρεση τα ακροδεξιά, δείχνει την απογοήτευση των πολιτών και ιδιαίτερα των νέων από το πολιτικό σύστημα. Δεν περιμένουν τίποτα από την παραδοσιακή -έστω «ανανεωτική» ή «ριζοσπαστική»- αριστερά και το μοντέλο κατέρρευσε. Η μικρή αύξηση του ΚΚΕ οφείλεται στις οργανωτικές του δυνατότητες και στις κινητοποιήσεις για τα προβλήματα των εργαζομένων. Δεν ψηφίζεται για την ορθότητα της όλης πολιτικής του (δεν το ψηφίζουν να κυβερνήσει) αλλά – με την παραδοσιακή γραμμή των «5 κομμάτων, 2 πολιτικών»- γιατί θεωρείται ως μια συνεπής αντισυστημική ψήφος.
Ο νεοφιλευθερισμός, οι ψευδαισθήσεις της ανάπτυξης, ο λαϊκισμός και η κωλυσιεργία για την πράσινη μετάβαση και την ανθεκτικότητα με τις φυσικές καταστροφές και την αποδιάρθρωση της παραγωγής, έφεραν τις κοινωνικές ανισότητες και την ακροδεξιά στο προσκήνιο.
Η ακροδεξιά ανεβαίνει γιατί η Ευρώπη είναι ένας θεσμός που εξυπηρετεί περισσότερο τα ισχυρά οικονομικά λόμπυ και έχει οδηγήσει στην όξυνση των κοινωνικών ανισοτήτων (χάσμα μεταξύ φτωχών και πλουσίων που συνεχώς αυξάνεται και στη διάψευση των προσδοκιών της ανάπτυξης για την πλατιά κοινωνική βάση. Η ολοένα και βαθύτερη κρίση ανάπτυξης του καπιταλισμού και η διάλυση του ευρωπαϊκού κοινωνικού κράτους, συνοδευόμενα από τις πολλαπλές πλανητικές κρίσεις (κλιματική) ή διεθνείς (Ουκρανία), η ακρίβεια, η έλλειψη διαφάνειας, η κυβερνοκρατούμενη δικαιοσύνη, τα ελεγχόμενα και κατευθυνόμενα ΜΜΕ κλπ) έχει τροφοδοτήσει την οργή και την απογοήτευση που συνοδεύεται από ολική άρνηση του πολιτικού συστήματος και την ανάπτυξη αρνητικών πολιτικών κινημάτων που στηρίζονται στη μισαλλοδοξία και στην επίκληση σε έναν εξιδανικευμένο παλιό τρόπο ζωής. Η ακροδεξιά αξιοποιεί την ελιτίστικη συμπεριφορά της κυρίαρχης πολιτικής εξουσίας στην Ευρώπη ( Λαϊκό κόμμα – χριστιανοδημοκράτες, Φιλελεύθεροι, Σοσιαλδημοκράτες και Πράσινοι), η «γραφειοκρατία » των Βρυξελλών, όπως και οι παχυλοί μισθοί και τα προνόμια των Ευρωβουλευτών προκαλούν, ενώ η διαπλοκή και η διαφθορά οργιάζει. Η πράσινη μετάβαση, όπως εφαρμόστηκε βαρύνει περισσότερο τα φτωχά στρώματα, τους αγρότες και τους μικρομεσαίους, ενώ οι μεγάλες πολυεθνικές εταιρείες, αυξάνουν τα κέρδη τους.
Σε ένα πλαίσιο έντονης κοινωνικής ανασφάλειας, οι διακηρύξεις για πράσινη μετάβαση της ΕΕ, την ίδια στιγμή που υιοθετεί τα πυρηνικά και το φυσικό αέριο ως «πράσινα καύσιμα» και προωθεί την απορρύθμιση της οικονομίας σε όλα τα επίπεδα, γίνονται αντιληπτά από τους χαμένους της πολλαπλής κρίσης ως μια ακόμα απειλή για τη ζωή τους.
Την ίδια στιγμή οι προσφυγικές κρίσεις και η εισροή μεταναστών γίνονται αντιληπτά ως εξωτερικός κίνδυνος και την εκμεταλλεύονται δημαγωγοί για να αυξήσουν τον φόβο και να τον κεφαλαιοποιήσουν πολιτικά.
Συνολικά αναπτύσσεται μια αδιέξοδη σύγκρουση μεταξύ ενός νεοφιλελεύθερού «πράσινου ξεπλύματος» και ενός ακροδεξιού-λαϊκισμού που υιοθετεί αριστερά ιδανικά όπως η δήθεν στήριξη των λαϊκών στρωμάτων.
Είναι σημαντικό ότι, παρά τις σημαντικές απώλειες των Πράσινων στη Γερμανία και τη Γαλλία και το χαμηλό ποσοστό στην Ελλάδα, εκλέχτηκαν για πρώτη φορά Πράσινοι ευρωβουλευτές, με νέα κόμματα-εταίρους, σε χώρες της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης, όπως η Κροατία, η Λετονία, η Σλοβενία και η Λιθουανία ενώ ενισχύθηκαν και στη Νότια Ευρώπη, όπως στην Ισπανία. Επιπλέον, οι Πράσινοι ήρθαν πρώτοι στη Δανία και την Ολλανδία (σε συμμαχικό σχήμα) και παρέμειναν ισχυροί στη Σουηδία και τη Φινλανδία.
Σε αυτό το κλίμα, τα αποτελέσματα στην Ελλάδα επιβεβαίωσαν την κυριαρχία των μισαλλόδοξων και αντιδραστικών ακροδεξιών δυνάμεων και για μια ακόμη φορά, την απουσία της Πολιτικής Οικολογίας. Το κόμμα ΚΟΣΜΟΣ, δεν κατάφερε να κάνει αισθητή την παρουσία του παρόλη την σημαντική κάλυψη του είχε από τα ΜΜΕ. Με δεδομένη την αυξημένη αποχή, τα αποτελέσματα είναι συγκρίσιμα με τα αντίστοιχα αποτελέσματα που έλαβαν οι Οικολόγοι–Πράσινοι και οι Πράσινοι-Αλληλεγγύη στις προηγούμενες εκλογικές αναμετρήσεις για το ευρωκοινοβούλιο (2014 και 2019).
Τα αποτελέσματα στην Ελλάδα για το κόμμα ΚΟΣΜΟΣ είναι πολύ κατώτερα των επιδόσεων του οικολογικού χώρου όταν εξέλεξε ευρωβουλευτή (2009-2012) και ταυτίζεται με το ποσοστό του 2007, μόνο που τότε ο χώρος βρισκόταν σε άνοδο. Ο ΚΟΣΜΟΣ υποτίθεται ότι θα εξέλεγε ευρωβουλευτή και θα ξεπερνούσε την απουσία ή τη μειωμένη παρουσία της πολιτικής οικολογίας στις εθνικές εκλογές τα τελευταία χρόνια ( πριν και μετά το 2019), τις διασπάσεις και τις μη ωφέλιμες συμπεριφορές. Ουσιαστικά, αν και είχε φιλοδοξίες να τον ξεπεράσει και με δεδομένη την αυξημένη αποχή, βρίσκεται στο χαμηλό ύψος των εκλογικών επιδόσεων του πράσινου οικολογικού χώρου.
Η ανθρωποκεντρική και lifestyle φυσιογνωμία της καμπάνιας δεν άγγιξε τον πράσινο εκλογικό κοινό δεν κατάφερε να μεταδώσει ένα θετικό κλίμα για τις πράσινες ιδέες στην κοινωνία και δεν συγκίνησε τους ανθρώπους με τα προβλήματα, και δεν δημιούργησε ελκυστικό προφίλ σε ψηφοφόρους με απαιτήσεις.
Μετά από 35 χρόνια παρουσίας σε εκλογές του πράσινου χώρου, η επιλογή της ανανέωσης του προφίλ ενός πράσινου κόμματος χωρίς αναφορά στην ιστορία του και η συνεχής επανάληψη ότι «δεν υπάρχει πράσινο κόμμα στην Ελλάδα» ξέκοψε το ΚΟΣΜΟ από όσους ψήφισαν οικολογικά στο παρελθόν. Οι διακηρύξεις ότι θα εκτινάξουν τα ποσοστά του σχήματος στο 7-12% χωρίς να αναφέρεται στον τίτλο το πράσινο, χωρίς να υπάρχει η ουσιαστική συμμετοχή των Πράσινων-Οικολογία στην καμπάνια, αλλά και με αποσιώπηση της εκλογής κατά διαστήματα βουλευτών, ευρωβουλευτών, δημοτικών και περιφερειακών συμβούλων, δημάρχου και αντιδημάρχων, χωρίς λέξη για τις επιτυχίες του οικολογικού κινήματος, απίσχνασε το ΚΟΣΜΟΣ από μια σημαντική παράδοση και από άτομα που θα μπορούσαν να ψηφίσουν ένα πράσινο κόμμα στις ευρωεκλογές.
Το αποτέλεσμα λοιπόν είναι ανάλογο της συνεργασίας και της προεκλογικής καμπάνιας:
- Το κόμμα ΚΟΣΜΟΣ με τίτλο που δεν περιλάμβανε τίποτε από ΟΙΚΟΛΟΓΙΑ και ΠΡΑΣΙΝΟ, αποπροσανατόλισε το κοινό του πράσινου χώρου και παραχώρησε σημαντικό πλήθος ψήφων σε ψευδεπίγραφα πράσινους πολιτικούς σχηματισμούς που χρησιμοποιούσαν παραπλανητικά και το σήμα του Ευρωπαϊκού Πράσινου Κόμματος. Η καμπάνια του ΚΟΣΜΟΣ υπήρξε περιορισμένη, βασισμένη στο καθεστωτικό life style, χωρίς κοινή συνεργασία με τους «Πράσινους-Οικολογία» και χωρίς ριζοσπαστικό και κινηματικό περιεχόμενο που θα μπορούσε να εμπνεύσει το πράσινο κοινό.
- Δεν υπήρξε συντονισμός και ουσιαστική συνεργασία μεταξύ των δύο κομμάτων, δεν συντάχθηκε κοινό προεκλογικό πρόγραμμα και δεν προβλήθηκε το σχήμα των συνεπικεφαλής όπως είχε υπογραφεί στη προεκλογική συμφωνία.
- Το κόμμα ΚΟΣΜΟΣ παρουσιάστηκε στην κοινωνία ως ένα προσωποπαγές κόμμα, αγνοώντας πλήρως την ιστορικότητα και τη συμβολή του πράσινου χώρου στην Ελλάδα.
- Το ΕΠΚ παρείχε στήριξη αλλά δεν κινητοποιήθηκε να παραστεί σε 1 ή 2 κεντρικές εκδηλώσεις μας.
- Η επικοινωνιακή εκστρατεία με σκέτο το σήμα ΚΟΣΜΟΣ που δεν πρόλαβε να εμπεδωθεί στην Ελληνική κοινωνία ήταν λάθος. Βασίστηκε περισσότερο στην διαφήμιση και στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και λιγότερο στη ζωντανή επικοινωνία με τους ίδιους τους πολίτες και τις περιοχές. Διαφημίσεις άρχισαν να εμφανίζονται καθυστερημένα, την τελευταία εβδομάδα. Τελικά η εκ των υστέρων προσθήκη του υπότιτλου ΠΡΑΣΙΝΗ ΣΥΜΦΩΝΙΑ στην καμπάνια, δεν έφερε το αναμενόμενο αποτέλεσμα, αφού στην κάλπη υπήρχε μόνο το ΚΟΣΜΟΣ χωρίς άλλη αναφορά.
- Το θολό, ασυστηματοποίητο και γενικόλογο στίγμα, η απουσία ρεαλιστικών κοστολογημένων προτάσεων για τον πολύ κόσμο, η αργοπορία, οι καθυστερήσεις συνδέθηκαν με την απουσία σημαντικής προσπάθειας για δημιουργία μιας ισχυρής συγκολλητικής προσπάθειας ενοποίηση του χώρου-πέρα των διακηρύξεων.
Η μετεκλογική εικόνα
Μια πρώτη εκτίμηση (συγκριτικά μεταξύ των ευρωεκλογών 2019 και 2024 συντριπτική ήττα για την ΝΔ που έχασε -747535 ψηφοφόρους το ίδιο και ο ΣΥΡΙΖΑ ΠΣ που έχασε -750462 ψηφοφόρους. Το ΠΑΣΟΚ κέρδισε 71673 ψηφοφόρους, το ΚΚΕ κέρδισε 65193 ψηφοφόρους και η Ελληνική Λύση (Βελόπουλος) κέρδισε 133.380 ψηφοφόρους. Κέρδος είχε και η ΠΛΕΥΣΗ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΣ-ΖΩΗ ΚΩΝΣΤΑΝΤΟΠΟΥΛΟΥ (+44383 ψήφοι), ενώ απώλεια είχε το ΜΕΡΑ 25 (-68.508 ψήφοι). Μείωση είχε και η ΑΝΤ.ΑΡ.ΣΥ.Α.-ΑΝΤΙΚΑΠΙΤΑΛΙΣΤΙΚΗ ΑΡΙΣΤΕΡΗ ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑ για την ΑΝΑΤΡΟΠΗ-Μέτωπο της Αντικαπ. Επαν. Κομμ. Αριστ. και Ριζ. Οικολ. (-15758 ψήφοι). Ο Βελόπουλος βρίσκεται σε 6 νομούς δεύτερη δύναμη (σχεδόν όλη η Αν. Μακεδ-Θράκη) και 3 δύναμη σε άλλους γειτονικούς της!
Πρώτο πάλι σε Κομοτηνή και Ξάνθη το μουσουλμανικό ψηφοδέλτιο με αύξηση 2% από τις προηγούμενες Ευρωεκλ. το 2019
Μαζί με την κορυφαία αποχή 59%, όλα τα ακροδεξιά κόμματα (Βελόπ.+Νίκη+Λατιν+Πατρ.) αριθμούν πάνω από 18%. Μαζί με τους “εκτός της ΕΕ καλύτερα” (ΚΚΕ+Ανταρσία+Μέρα25 που είναι περίπου 12% αθροίζονται στο 30% των εκλογέων. Περίπου το 75% των πολιτών φαίνεται να είναι απέναντι (ή αδιάφορο) στην ΕΕ!!!
Οι πράσινες δυνάμεις έχασαν 19 έδρες στο Ευρωκοινοβούλιο αλλά αυτό οφείλεται στην κυρίως στην ήττα που υπέστησαν οι Πράσινοι σε Γερμανία και Γαλλία που έχουν παραδοσιακά μεγάλη συνεισφορά εδρών.
Εσωτερικοί συσχετισμοί
Παρόλο που οι πολλοί δεν συνέδεσαν τον ΚΟΣΜΟ με τους «Πράσινους-Οικολογία» και υπήρχαν και άλλα αξιόλογα άτομα στο ψηφοδέλτιο, είναι σημαντικό ότι μέσα στα πρώτα 21 άτομα βρέθηκαν 5 υποψήφιοι από τους 8 των ΠΟ.
Οι 8 υποψήφιοι του «Πράσινοι Οικολογία» συγκέντρωσαν 10 χιλ. σταυρούς που είναι το 15% των συνολικών σταυρών του ψηφοδελτίου.
Αξίζει να σημειωθεί και ότι σε περιοχές όπου υπάρχει επαφή και δράση με τα κινήματα, τους πολίτες και τα τοπικά ΜΜΕ, καταγράφονται καλύτερες επιδόσεις.
Όμως:
- Η προσπάθεια ενοποίησης των συνεπών δυνάμεων του χώρου καθυστέρησε καθοριστικά ως προς την έκβαση των εκλογών. Η καθυστέρηση αυτή έφερε τόσο την ένωση δυο πολιτικών χώρων σε «Πράσινοι-Οικολογία», όσο και τη δημιουργία του νέου κόμματος ΚΟΣΜΟΣ τον Φεβρουάριο 2024, τρεις μήνες πριν τις εκλογές. Αρκετά προβλήματα παρουσίασε και η επιχειρησιακή ικανότητα του κόμματος Πράσινοι – Οικολογία. Η αναγκαστική και της τελευταίας στιγμής συνεργασία απογοήτευσε και αποσυσπείρωσε μεγάλη μερίδα μελών. Μετά τη συνεργασία με τον ΚΟΣΜΟΣ ατόνησε η εκλογική επιτροπή ενώ είναι ζήτημα αν ενεργοποιήθηκε το 25% των μελών. Υπήρξε αρχική ανταπόκριση στο κάλεσμα για οικονομική συνεισφορά από περίπου το 10% των μελών, η οποία ατόνησε μετά τη συνεργασία με το ΚΟΣΜΟΣ.
- Η κοινή μας κάθοδος έγινε σε κλίμα συνεργασίας και χωρίς εντάσεις, αλλά αυτό οφείλεται στην υπερβολική ανοχή των Πράσινων – Οικολογία.
Οι εκτιμήσεις αυτές μπορούν να γίνουν μια ευκαιρία για ένα νέο ενωτικό ξεκίνημα με σοβαρή πολιτική, περιβαλλοντική και κοινωνική δράση:
- Η Πολιτική Γραμματείατων Πράσινων-Οικολογία στον ελάχιστο χρόνο που διέθετε με τη συγκρότησή της από τις αρχές Μαρτίου μετά την ενοποίηση προσπάθησε να οργανώσει και να κινητοποιήσει τα μέλη μας, να ενεργοποιήσει τις θεματικές ομάδες που θα παράξουν ιδεολογία και θα βγάλουν έξω τις διακριτές θέσεις μας, να φτιάξει μηχανισμούς προβολής τους στην κοινωνία και να προετοιμάσει μια αυτόνομη κάθοδο, μετά την πολυπόθητη και πολυαναμενόμενη ενοποίηση, αλλά ο χρόνος δεν ήταν τελικά επαρκής για να μας επιτρέψει να καθιερωθούμε και πάλι στην ελληνική κοινωνία.
Προγραμματικό Σχέδιο
Το κόμμα ΠΡΑΣΙΝΟΙ- ΟΙΚΟΛΟΓΙΑ πρέπει να επεξεργαστεί ένα Εναλλακτικό Στρατηγικό Σχέδιο Βιωσιμότητας για την οικονομία και την κοινωνία. Το σχέδιο θα περιλαμβάνει προτάσεις για αλλαγές στο παραγωγικό μοντέλο που θα προστατεύουν τη φύση, τους φυσικούς πόρους και την κοινωνία. Βασικές κατευθύνσεις θα είναι: α) η αποκέντρωση ( παραγωγική , πληθυσμιακή, ενεργειακή, διοικητική, πολιτιστική .), β) η ανακατανομή του πλούτου υπέρ των εργαζομένων και των κοινωνικά αδύναμων και γ) η μετακίνηση οικονομικών πόρων σε τομείς που συνδυάζονται με την ανθεκτικότητα όπως προστασία και βιώσιμη διαχείριση των υδάτων (ποτάμια, λίμνες, υπόγεια υδροφόρα στρώματα) , παραγωγικότητα των καλλιεργήσιμων εκτάσεων κ.λ.π.
Θα πρέπει να δοθεί έμφαση στα εξής σημεία:
- Το πόσο στρεβλά και εργολαβικά εφαρμόζεται η πράσινη μετάβαση χρηματοδοτώντας τους μεγάλους και όχι τους μικρούς επιχειρηματίες. Οι Πράσινοι – Οικολογία θα πρέπει να προωθούν τις θέσεις του ΕΠΚ .
- Διατύπωση σαφούς θέσης των «Πράσινοι Οικολογία» για την ανάγκη ύπαρξης σχεδιασμών και διαχειριστικών σχεδίων.
- Ανάδειξη της αξίας της αλληλεγγύης και της φροντίδας ως κυρίαρχη στην αντιμετώπιση των κρίσεων.
- Σύνταξη πολιτικών αντιμετώπισης της στεγαστικής κρίσης.
- Υπογράμμιση των οικονομικών και κοινωνικών δυνατοτήτων που έχουν οι πολιτικές για την αύξηση της ανθεκτικότητας στην κλιματική αλλαγή, παράλληλα με τις πολιτικές προσαρμογής, οι οποίες είναι περισσότερο εργολαβικού προσανατολισμού, καθηλώνοντας την κοινωνία στη θέση του θεατή και διεκδίκηση να χαραχθούν προγράμματα για ενεργοποίηση των τοπικών δυνάμεων και των Δήμων.
- Υπογράμμιση της αξίας της αγροδασολογίας και της παράλληλης ενεργοποίησης των κοινωνικών πρωτοβουλιών για την αύξηση της ανθεκτικότητας στην κλιματική αλλαγή.
- Να υπογραμμίζονται η σημασία των κοινών και ο δημόσιος έλεγχος δασών, παραλιών, ρεμάτων, θάλασσας, νερών, ενέργειας, προστατευόμενων περιοχών σε αντίθεση με τις πολιτικές που οδηγούν σε ιδιωτικοποιήσεις (νεοφιλελευθερισμός).
- Ιδιαίτερη έμφαση πρέπει να δοθεί στο ότι οι Πράσινοι – Οικολογία είναι μια ανθρωπιστική και φιλειρηνική πολιτική δύναμη.
Οργανωτικά:
- Το κόμμα χρειάζεται ανανέωση προσώπων, νέα στελέχωση και συστράτευση.
- Χρειάζεται απεύθυνση σε νέους ανθρώπους που διαθέτουν αξίες και ενέργεια.
- Χρειάζεται παραγωγή σύγχρονης ιδεολογίας
- Νέες μεθόδους προβολής
- Και σύνδεση και πολιτικές συνεργασίες με τα κινήματα.
Το συνέδριο σύμφωνα με τις μεταβατικές διατάξεις του καταστατικού μας πρέπει να πραγματοποιηθεί μέσα σε ένα χρόνο από την ίδρυση του κόμματος. Το Π.Σ. αποφασίζει την διοργάνωση του Συνεδρίου τον Νοέμβριο του 2024.
Για να επιτελέσει όμως το σκοπό του πρέπει να προετοιμαστεί σωστά έτσι ώστε να έχει δύο χαρακτηριστικά.
- Ανανέωση του στελεχικού δυναμικού με νέα στελέχη ιδιαίτερα μικρών ηλικιών
- Καλή επεξεργασία και διαμόρφωση νέων επίκαιρων προγραμματικών θέσεων
Αυτό προϋποθέτει, πολύ καλή δουλειά στο μεσοδιάστημα από τις θεματικές ομάδες και εξωστρέφεια – επαφή με τα κινήματα.
Σήμερα ίσως περισσότερο από ποτέ είναι αδήριτη η ανάγκη συγκρότησης ενός μεγάλου ενιαίου πράσινου χώρου. Και τώρα μετά την ενοποίηση υπάρχει χρόνος.
Η προοπτική όμως βρίσκεται στις συνεργασίες. Για να στραφεί το ενδιαφέρον της κοινωνίας στις προοδευτικές δυνάμεις πρέπει αυτές να συγκροτήσουν και να αποτελέσουν μια αξιόπιστη εναλλακτική πρόταση. Η συνεργασία με το ΚΟΣΜΟΣ αποτελεί μια καλή αρχή που πρέπει να διευρυνθεί.
Η πολυδιάσπαση απέναντι στις συντηρητικές δυνάμεις δημιουργεί κλίμα απογοήτευσης.
Η ισότιμη συνεργασία, που φαίνεται ότι είναι και αμοιβαία επωφελής, είναι ο πρωταρχικός στόχος για το επόμενο διάστημα καθημερινής επαφής με τους πολίτες και τις περιοχές και μέχρι τις εθνικές εκλογές.
Οι Πράσινοι Οικολογία, αφού αναδειχτούμε σε ένα χώρο με σοβαρά κοινωνικά ερείσματα και αξιόπιστες σύγχρονές προτάσεις, θα πρέπει να εργαστούμε στην κατεύθυνση της συγκρότησης ενός όσο το δυνατό πιο μεγάλου προοδευτικού μετώπου. Έχοντας όμως το ανάστημα να το κάνουμε. Όχι ως παράγοντες. Ως μια υπολογίσιμη πολιτική δύναμη που θα μπορεί να βάλει στο τραπέζι ουσιώδεις όρους που θα γίνουν σεβαστοί.
Ετσι είναι αναγκαίο να προχωρήσουμε άμεσα σε ένα προγραμματικό – καταστατικό και οργανωτικό συνέδριο μέσα σε ένα χρονικό διάστημα που θε επιτρέψει και την ανανέωση τον εμπλουτισμό των στελεχών και την διαμόρφωση ενός σύγχρονου προγραμματικού λόγου.
Η κρίση είναι ευκαιρία αφύπνισης.
